Theo chị Đỗ Thị Hoa (Lý Nhân, Hà Nam), từ tháng 2 đến cuối tháng 6 hàng năm, người nuôi ong từ nhiều tỉnh, thành di chuyển đàn ong về các rừng keo ở khu vực Nghệ An, Hà Tĩnh để nuôi, đặc biệt là vùng Thanh Chương, Anh Sơn… (Nghệ An).
“Con ong sẽ ăn dịch tiết ra từ lá keo để làm mật. Mật dịch lá keo chiếm sản lượng lớn và là nguồn mật ong xuất khẩu chủ yếu của nước ta”, chị Hoa lý giải.
Nếu thời tiết thuận lợi cộng với thức ăn dồi dào, trung bình cứ một tuần người nuôi ong sẽ thu hoạch mật một lần. Công đoạn này gọi là quay mật.
Công đoạn này cần nhiều lao động nên vợ chồng chị Hoa phải thuê thêm người dân địa phương với mức tiền công 250.000-270.000 đồng/buổi. Trại ong của chị Hoa có 600 thùng, để có thể quay hết mật trong một buổi cần sử dụng 11-12 lao động.
Khi dỡ khỏi tổ là thời điểm đàn ong hung dữ nhất, bởi vậy, trước tiên thợ thu hoạch mật phải đốt củi tạo thành các vùng khói để xua ong ra.
Ngoài dùng khói để xua đuổi ong, trang bị mũ, lưới che mặt, găng tay và ủng cao su “như Ninja”, trước khi lấy các “cầu mật”, thợ phải phun nước vào để giảm sự hung dữ của đàn ong khi bị kích thích.
Thợ trước khi vào việc với đàn ong hung dữ phải trang bị các biện pháp đảm bảo an toàn, nhất là vùng mặt, cổ.
“Ong mật đốt không nguy hiểm như ong vò vẽ nhưng cũng khiến vết thương sưng, ngứa, khó chịu”, anh Nguyễn Thế Vinh (trú xã Thanh Chi, Thanh Chương, Nghệ An) cho biết. Anh Vinh và vợ tranh thủ thời gian nông nhàn đi quay mật thuê cho các trại ong trong vùng.
Với 600 thùng ong, thợ phải bắt đầu làm việc từ 6h để kịp hoàn thành công đoạn quay mật trước 10h để giảm ảnh hưởng của nắng nóng.
“Ăn” theo mùa ong làm mật, lao động thời vụ kiếm 250.000 đồng trong 4 tiếng (Video: Hoàng Lam).
“Mật cao su mong nắng, mật keo thì mong mưa bởi trời mưa sản lượng mật sẽ cao hơn, chất lượng mật cũng tốt hơn. Trời mưa nhiều thì trung bình một tuần sẽ thu hoạch mật một lần còn trời nắng nóng thì 10-15 ngày, thậm chí lâu hơn mới thu hoạch được mà sản lượng cũng thấp hơn”, anh Trần Văn Tuyền, một chủ trại ong cho hay.
Tại trại nuôi ong của anh Tuyền, vào ngày quay mật có hơn 10 lao động địa phương làm việc để vận chuyển cầu ong, quay thùng, đóng mật vào can… Mức tiền công chủ trại trả cho các lao động thời vụ ngang nhau, không phân biệt vị trí việc làm.
“Lao động không yêu cầu kinh nghiệm hay tiêu chí cụ thể nào vì công việc đơn giản, hướng dẫn qua là làm được. Tuy nhiên, người nào không “dạn” ong thì không làm được”, chị Đỗ Thị Hoa cho hay.
Nghề nuôi ong du mục, anh Tuyền hầu như mang ong đi khắp cả nước. “Hết mùa mật keo ở miền Trung thì đến mùa mật cao su, cà phê ở Tây Nguyên, đến mùa hoa nhãn, hoa vải lại quay ra miền Bắc. Thường thì các trại ong thường đóng gần nhau, hỗ trợ nhau quay mật sẽ tiết kiệm được chi phí, nếu các trại xa nhau thì phải thuê nhiều lao động địa phương để kịp tiến độ”, anh Tuyền nói.
Thời điểm này mật thu được có màu sắc đẹp nhưng thời tiết nắng nóng kéo dài nên sản lượng mật không cao. “Ngoài dịch từ lá keo, ong phải ăn thêm đường, bột đậu nành. Hiện chi phí thức ăn cao, giá mật lại xuống rất thấp, chỉ còn 9.000-10.000 đồng/kg nên trừ các khoản chi phí thức ăn, nhân công thì người nuôi ong không có lãi”, chị Hoa cho hay.
Mùa mật keo kéo dài khoảng 4 tháng, cuối tháng 6, anh Tuyền sẽ thu dọn trại, chuyển ong vào Tây Nguyên cho vụ mật tiếp theo. Theo ông chủ trại ong này, trung bình một năm, anh thu hoạch khoảng 30 tấn mật.
Nghề nuôi ong du mục mang lại thu nhập cao cho các chủ trại, tuy nhiên nay đây mai đó khiến họ phải sống cuộc sống khá tạm bợ.